ઘર્ષણના લાભ અને ગેરલાભ જણાવો તથા ઘર્ષણ ઘટાડવાના ઉપાયો જણાવો.

Vedclass pdf generator app on play store
Vedclass iOS app on app store

ઘર્ષણ એ આગ જેવુ છે.તે કોઈવાર ઇચ્છનીય અને જરૂરી છે,તો કેટલી વાર અનિચ્છનીય છે.

ઘર્ષણ ની હાજરી માં આપણે ચાલી શકીએ છીએ, વસ્તુ ને પકડી શકીએ છીએ, લખી શકીએ છીએ, ચાલતા હોઈએ તો ઊભા રહી શકીએ છીએ વગેરે.

અત્યંત લીસી સડક પર કાર માટે ગતિ કરવાનું અશક્ય છે.

ટાયર અને સામાન્ય સડક વચ્ચેનું ધર્ષણ, કારને પ્રવેગ આપવા માટે જરૂરી બાહ્ય બળ પૂરું પાડે છે.

ધર્ષણની હાજરીમાં જ આપણે યંત્રના ફરતાં પૈડાની ગતિને પટ્ટા દ્વારા બીજા પૈડાને આપી શકીએ છીએ.

ધર્ષણના ગેરલાભ એ છે કે, તે સાપેક્ષ ગતિનો વિરોધ કરે છે અને ધર્ષણના કારણે ઊર્જાનો ઊષ્મા સ્વરૂપે વ્યય કરે છે. ધર્ષણના કારણે યંત્રોના જુદા જુદા ભાગો ધસાય છે તેથી આર્થિક નુકસાન થાય છે. ઘર્ષણને કારણે કપડાં, બૂટ, વાહનના ટાયરો વગેરે ધસાય છે તેથી આર્થિક નુકસાન થાય છે.

ઘર્ષણ ઘટાડવાના ઉપાયો:

 

$(1)$ યંત્રોમાં ગતિક ઘર્ષણ ધટાડવા માટે ઉંજણ $(Lubricants)$ વપરાય છે.

$(2)$ યંત્રોના ગતિશીલ ભાગો વચ્ચે બોલ-બેરિંગ્સનો ઉપયોગ થાય છે જે આકૃતિ $(a)$ માં દર્શાવી છે.

$(3)$ સાપેક્ષ ગતિમાં હોય તેવી ધન સપાટીઓ વચ્ચે હવાની પાતળી ગાદી જાળવી રાખીને ધર્ષણ ધટાડી શકાય છે જે રચના આકૃતિ $(b)$ માં દર્શાવી છે.

886-s101g

Similar Questions

એક નિયમિત $6\, m$ લાંબી ચેઈનને ટેબલ ઉપર એવી રીતે મૂકેલ છે કે જેથી તેની લંબાઈનો અમુક ભાગ ટેબલની ધાર આગળ લબડતો રહે. આ તંત્ર વિરામ સ્થિતિમાં છે. જે ચેઈન અને ટબલની સપાટી વચ્ચે સ્થિત ઘર્ષણક $0.5$ જેટલો હોય તો ચેઈનનો .........$m$ જેટલો મહ્ત્તમ ભાગ ટેબલ પરથી લટકતો રહી શકે.

  • [JEE MAIN 2022]

સમક્ષિતિજ સપાટી પર $W$ વજન ધરાવતા બ્લોક પર સમક્ષિતિજ સાથે $\theta$ ખૂણે બળ લગાડવામાં આવે છે.જો $\alpha$ ઘર્ષણકોણ હોય તો, બ્લોકને ખસેડવા માટે કેટલું બળ આપવું પડે?

$1\, kg$ ના બ્લોકને દિવાલ પર રાખવા માટે લંબબળ $F$ લગાડવામાં આવે છે.જો ઘર્ષણાક $0.2$ હોય,તો બળ $F$ નું ન્યૂનતમ મૂલ્ય ....... $N$ હોવું જોઈએ.

ખરબચડી ઢળતી સપાટી પર એક લંબચોરસ બોક્સ પડેલું છે. બોક્સ અને સપાટી વચ્ચેનો ઘર્ષણાંક $\mu $ છે. બોક્સનું દળ $m$ લો, તો

$(a)$ સમક્ષિતિજ સાથેના ઢાળના ક્યા ખૂણે $(\theta )$ બોક્સ સપાટી પર નીચે તરફ સરકવાનું શરૂ કરશે.

$(b)$ જો ઢાળની સપાટીનો કોણ વધારીને $\alpha > \theta $ કરીએ તો બોક્સ પર નીચે તરફ લાગતું બળ કેટલું ?

$(c)$ બોક્સ સ્થિર રહે અથવા ઉપર તરફ નિયમિત ઝડપથી ગતિ શરૂ કરે તે માટે ઢાળની સપાટી ને સમાંતર ઉપર તરફ લગાડવું પડતું જરૂરી બળ કેટલું હશે ?

$(d)$ બોક્સને $a$ જેટલા પ્રવેગથી ઢાળ પર ઉપર તરફ ગતિ કરાવવા કેટલું બળ જરૂરી હશે ? 

આકૃતિ માં દર્શાવ્યા પ્રમાણે $P$ અને $Q$ બ્લોક સ્પ્રિંગ થી જોડેલા છે બંને બ્લોક એક સાથે સરળ આવર્ત ગતિમાં $A$ એમ્પ્લીટુડથી ગતિ કરે તો $P$ અને $Q$ વચ્ચેનું મહત્તમ ઘર્ષણબળ કેટલું હશે?

  • [IIT 2004]