ઇલેક્ટ્રોન અને પ્રોટોનને અનુક્રમે $(0, 0, 0)$ અને $(0, 0, 1.5\, R)$ સ્થાનેથી ${\rm{\vec B = }}{{\rm{B}}_0}{\rm{\hat i}}$ તીવ્રતાવાળા ચુંબકીયક્ષેત્રમાં મુક્ત કરવામાં આવે છે. દરેક કણના સમાન વેગમાનનું મૂલ્ય $P = eBR$ છે, તો કઈ પરિસ્થિતિમાં આ કણોના વેગમાનની દિશાથી બનતી કક્ષાના વર્તુળો એકબીજાને છેદશે નહીં ?
જે ઇલેક્ટ્રોન અને પોઝીટ્રોનથી બનતા વર્તુળના કેન્દ્રો વચ્ચેનું અંતર $2R$ થી વધુ હોય, તો આ વર્તુળો એકબીજાને છેદશે નહીં. ચુંબકીયક્ષેત્ર $\overrightarrow{ B } x$-અક્ષની દિશામાં છે તેથી બંને કણો માટે તેમની વર્તુળાકાર કક્ષા માટેનું વેગમાન $y z$-સમતલમાં મળે. બંને કણો $R$ ત્રિજ્યાની કક્ષામાં પરસ્પર વિરુદ્ધ દિશામાં ગતિ કરે છે.
ધારો કે, $P _{1}$ અને $P _{2}$ અનુક્રમે ઈલેક્ટ્રોન અને પોઝીટ્રેનના વેગમાન છે.
ધારો કે, $P _{1} y$-અક્ષ સાથે $\theta$ ખૂણો રચે છે અને $P _{2}$ પણ તેટલો જ ખૂણો રચે છે.
આ ક્રમિક વર્તુળોના કેન્દ્રો ચાકમાત્રાને લંબરૂપે અને $R$ અંતરે છે.
ઈલેક્ટ્રોન અને પોઝીટ્રોનના વર્તુળ માર્ગના કેન્દ્રો અનુક્રમે $C _{ e }$ अને $C _{ p }$ છે.
$C _{ e }$ ના યામ $(0,- R \sin \theta, R \cos \theta)$ છે.
$C _{ p }$ ના યામ $\left(0,- R \sin \theta, \frac{3}{2} R - R \cos \theta\right)$ છે.
જો બે વર્તુળોના કેન્દ્રો વચ્ચેનું અંતર $2R$ કરતાં વધુ હોય, તો આ વર્તુળો એક્બીજાને છેદે નહી. ધારો કે, $C _{ p }$ અને $C _{ e }$ વચ્ચેનું અંતર $d$ છે.
$\therefore d^{2}=(2 R \sin \theta)^{2}+\left(\frac{3}{2} R -2 R \cos 0^{\circ}\right)^{2}$
$d^{2} =4 R ^{2} \sin ^{2} \theta+\frac{9}{4} R ^{2}-6 R ^{2} \cos \theta+4 R ^{2} \cos ^{2} \theta$
$=4 R ^{2}+\frac{9}{4} R ^{2}-6 R ^{2} \cos \theta$
$q$ વિદ્યુતભાર અને $m$ દળ ધરાવતો કણ $x-$ અક્ષની દિશામાં $v$ વેગથી ગતિ કરે છે.તો કઇ આકૃતિમાં ઇલેકટ્રોન વિચલન થયા વગર પસાર થશે?
નીચે બે વિધાનો આપેલા છે : એકને ક્થન $(A)$ અને બીજાને કારણ $(R)$ થી દર્શાવેલ છે.
કથન $(A)$ : સમાંગ ચુંબકીયક્ષેત્રમાં, ગતિમાન વિદ્યુતભારીત કણની ઝડપ અને ઊર્ન સમાન રહે છે.
કારણ $(R)$ : ગતિમાન વિદ્યુભારીત કણ તેની ગતિને લંબ દિશામાં ચુંબકીય બળ અનુભવે છે.
ઉપરોક્ત વિધાનાનોનાં સંદર્ભમાં, નીચે આપેલા વિકલ્પોમાંથી સાચો વિકલ્પ પસંદ કરો
અચળ, સમાન અને પરસ્પર લંબ એવાં વિદ્યુતક્ષેત્ર $\overrightarrow{ E }$ અને યુંબકીય ક્ષેત્ $\overrightarrow{ B }$ ના બનેલા પ્રદેશમાં એક વિદ્યુતભારિત કણ $\overrightarrow{v}$ વેગથી $\overrightarrow{ E }$ અને $\overrightarrow{ B }$ બંનેની લંબ દિશામાંથી પ્રવેશે છે અને વેગમાં કોઈપણ પ્રકારના ફેરફાર વિના બહાર આવે છે. કણ પરનો વિદ્યુતભાર $q$ હોય, તો ....
$u$ વેગથી ઇલેકટ્રોન ઘન $x$ - દિશામાં ગતિ કરે છે,તે $y = 0$ પર $ \overrightarrow B = - {B_0}\hat k $ ચુંબકીયક્ષેત્રમાં દાખલ થાય છે.તો ચુંબકીયક્ષેત્રમાંથી બહાર આવે,ત્યારે તેનો વેગ $v$ અને $y$ - યામ કેટલા થાય?
એક વિદ્યુતભારિત કણ ચુંબકીય ક્ષેત્રને લંબ ગતિ કરે છે, તો .....