વાઢકાપ પદ્ધતિઓને વંધ્યીકરણ (sterilisation) કહે છે. આ પદ્ધતિ સ્ત્રી-પુરુષમાં ગર્ભધારણ રોકવાના અંતિમ ઉપાય તરીકે અપનાવવામાં આવે છે.

આના દ્વારા જનનકોષોનું વહન અટકાવી ગર્ભ સ્થાપનને રોકાય છે.

$(i)$ પુરુષ નસબંધી (vasectomy) : નરમાં વંધ્યીકરણની પ્રક્રિયાને પુરુષ નસબંધી કહે છે. પુરુષ નસબંધીમાં શુક્રવાહિનીના નાના ભાગને દૂર કરવો અથવા વૃષણકોથળી (scrotum) ઉપર નાનો કાપ મૂકી બાંધવામાં આવે છે.

$(ii)$ સ્ત્રી નસબંધી (tubectomy) : સ્ત્રીઓમાં વંધ્યીકરણની પ્રક્રિયાને સ્ત્રી નસબંધી કહે છે. અંડવાહિનીનો નાનો ભાગ દૂર કરાય છે અને ઉદરમાં કે યોનિ દ્વારા નાનો કાપ મૂકી બાંધવામાં આવે છે.

આ પદ્ધતિઓ લગભગ $100$ ટકા અસરકારક છે પણ પુનઃસ્થાપિતતા ઘણી ઓછી છે.