આકૃતિમાં દશાવ્યા મુજબ એક લોખંડના સળિયા $(L_1 = 0.1\, m, A_1 = 0.02\, m^2, K_1, = 79\, W\,m^{-1}\,K^{-1})$ અને એ ક બ્રાસના સળિયા $(L_2, = 0. 1\, m, A_2 = 0.02\, m^2, K_2 = 109\, W\, m^{-1}\, K^{-1})$ ના છેડાઓનું તાપમાન અનુક્રમે $373\, K$ અને $273\, K$ જેટલું જાળવી રાખવામાં આવે છે. $(i)$ બંને સળિયાના જંક્શનનું તાપમાન $(ii)$ સંયુક્ત સળિયાની સમલ્ય ઉષ્માવહતા અને $(iii)$ સંયુક્ત સળિયામાંથી પસાર થતાં ઉષ્માપ્રવાહ માટેના સુત્રો મેળવો અને તેની ગણતરી પણ કરો.
$\text { Given, } L_{1}=L_{2}=L=0.1 m , A_{1}=A_{2}=A=0.02 m ^{2}$
$K_{1}=79 W m ^{-1} K ^{-1}, K_{2}=109 W m ^{-1} K ^{-1}$
$T_{1}=373 K ,$ and $T_{2}=273 K$ આપેલ છે.
સ્થાયી અવસ્થા અંતર્ગત, લોખંડના સળિયામાં ઉષ્માપ્રવાહ $(H_1)$ અને બ્રાસના સળિયામાં ઉષ્માપ્રવાહ $(H_2)$ સમાન હોય છે.
માટે, $H = {H_1} = {H_2}$
$=\frac{K_{1} A_{1}\left(T_{1}-T_{0}\right)}{L_{1}}=\frac{K_{2} A_{2}\left(T_{0}-T_{2}\right)}{L_{2}}$
$A_1=A_2=A$ અને $L_1=L_2=L$ હોવાથી આ સમીકરણ નીચે મુજબ હશે :
${K_1}({T_1} - {T_0}) = {K_2}({T_0} - {T_2})$
આમ, બે સળિયાના જંક્શનનું તાપમાન
${T_0} = \frac{{({K_1}{T_1} + {K_2}{T_2})}}{{({K_1} + {K_2})}}$
આ સમીકરણનો ઉપયોગ કરતાં કોઈ પણ સળિયામાં ઉષ્માપ્રવાહ,
$H = \frac{{{K_1}A({T_1} - {T_0})}}{L} = \frac{{{K_2}A({T_0} - {T_2})}}{L}$
$ = \left( {\frac{{{K_1}{K_2}}}{{{K_1} + {K_2}}}} \right)\frac{{A({T_1} - {T_2})}}{L} = \frac{{A({T_1} - {T_2})}}{{L\left( {\frac{1}{{{K_1}}} + \frac{1}{{{K_2}}}} \right)}}$
આ સમીકરણનો ઉપયોગ કરતાં $L_1 + L_2 = 2L$ લંબાઈના સંયુક્ત સળિયા માટે ઉષ્માપ્રવાહ અને સંયુક્ત સળિયાની સમતુલ્ય ઉષ્માવાહકતા નીચે મુજબ મળે
$H^{\prime}=\frac{K^{\prime} A\left(T_{1}-T_{2}\right)}{2 L}=H$
$K^{\prime}=\frac{2 K_{1} K_{2}}{K_{1}+K_{2}}$
(i) $T_{ o }=\frac{\left(K_{1} T_{1}+K_{2} T_{2}\right)}{\left(K_{1}+K_{2}\right)}$
$=\frac{\left(79 W m ^{-1} K ^{-1}\right)(373 K )+\left(109 Wm ^{-1} K ^{-1}\right)(273 K )}{79 W m ^{-1} K ^{-1}+109 W m ^{-1} K ^{-1}}$
$=315 K$
(ii) $K^{\prime}=\frac{2 K_{1} K_{2}}{K_{1}+K_{2}}$
$=\frac{2 \times\left(79 W m ^{-1} K ^{-1}\right) \times\left(109 W m ^{-1} K ^{-1}\right)}{79 W m ^{-1} K ^{-1}+109 W m ^{-1} K ^{-1}}$
$=91.6 W m ^{-1} K ^{-1}$
(iii) $H^{\prime}=H=\frac{K^{\prime} A\left(T_{1}-T_{2}\right)}{2 L}$
$=\frac{\left(91.6 W m ^{-1} K ^{-1}\right) \times\left(0.02 m ^{2}\right) \times(373 K -273 K )}{2 \times(0.1 m )}$
$=916.1\, W$
$0.36\; m^2$ જેટલું આડછેદનું ક્ષેત્રફળ અને $0.1\; m$ જાડાઈ ધરાવતા પથ્થરની નીચેની સપાટી $100^{\circ} C$ તાપમાને વરાળ સાથે સંપર્કમાં છે. ઉપરની સપાટી $0^{\circ} C$ તાપમાને રહેલા બરફના સંપર્કમાં છે. એક કલાકમાં $4.8 \;kg$ બરફ પીગળે છે. આ પથ્થરની ઉષ્માવાહકતા ........ $J / m / s /{ }^{\circ} C$ હશે?
(આપેલ : બરફની ગલનગુપ્ત ઉષ્મા $=3.36 \times 10^5\; J kg ^{-1}$)
બ્રાસના એક સળિયાનો છેડો $2\;m$ લાંબો છે તેના $1\,cm$ ત્રિજ્યાને $250\,^oC$તાપમાને રાખેલો છે. જ્યારે સ્થાયી અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે ત્યારે તેના કોઈ પણ આડછેદમાં ઉષ્માના વહનનો દર $0.5\,\, cal \,\,S^{-1}$ બીજા છેડાનું તાપમાન ...... $^oC$ થાય. $ 0.26\,\, cal\,\, s^{-1} {cm^{-1} }^o C^{-1}$
ત્રણ સળીયા સરખા પદાર્થના સરખા ક્ષેત્રફળ ધરાવતા પણ અલગ અલગ લંબાઈ $10 \,cm , 20 \,cm$ અને $30 \,cm$ ધરાવે છે. તો આકૃતિમાં દર્શાવ્યા મુજબ તેના જંકશનનું તાપમાન $O$ ................. $^{\circ} C$ હશે?
વિધાન : બે સમાન જાડાઈ ધરાવતી ધાતુની પ્લેટની સમતુલ્ય ઉષ્માવાહકતા નાનામાં નાની ઉષ્માવાહકતા ધરાવતી પ્લેટ કરતાં પણ નાની હોય.
કારણ : બે સમાન જાડાઈ ધરાવતી ધાતુની પ્લેટની સમતુલ્ય ઉષ્માવાહકતા $\frac{1}{K} = \frac{1}{{{K_1}}} + \frac{1}{{{K_2}}}$ સૂત્ર મુજબ અપાય છે.
સમાન દ્રવ્યના અને સમાન પરીમાણ ધરાવતા ચાર સળિયા જોડીને ચોરસ બનાવવામાં આવે છે.તેના એક વિકર્ણ વચ્ચે તાપમાન તફાવત $ {100^o}C $ હોય,તો બીજા વિકર્ણ વચ્ચે તાપમાન તફાવત ........ $^oC$