કોઈ એક નિર્દેશફ્રેમની સાપેક્ષમાં ગતિ કરતાં બે કણોના સાપેક્ષ વેગનાં સૂત્રો લખો અને તેનું વ્યાપક સમીકરણ લખો. 

Vedclass pdf generator app on play store
Vedclass iOS app on app store

ધારો કે કોઈ બે કણો $A$ અને $B$ ના કોઈ એક નિર્દેશફેમ (ધારો કે જમીન)ની સાપેક્ષે વેગો અનુકમે $\vec{v}_{ A }$ અને $\vec{v}_{ B }$ છે.

$B$ ની સાપેક્ષે $A$ નો વેગ, $\vec{v}_{ AB }=\vec{v}_{ A }-\vec{v}_{ B }$

અને $A$ ની સાપેક્ષે $B$ નો વેગ,

$\vec{v}_{ BA }=\vec{v}_{ B }-\vec{v}_{ A }$

આમ, સમી. $(1)$ અને $(2)$ પરથી કહી શકાય કે,

$\vec{v}_{ AB }=-\vec{v}_{ BA }$ અને $\left|\vec{v}_{ AB }\right|=\left|\vec{v}_{ BA }\right|$ છે.

એટલે કે $A$ ની સાપેક્ષે $B$ નો વેગ અને $B$ ની સાપેક્ષે $A$ નો વેગના મૂલ્યો સમાન હોય છે.

વ્યાપક રીતે કોઈ પણ પદાર્થો $P$ અને $Q$ ના કોઈ ત્રીજા પદાર્થ $X$ ની સાપેક્ષમાં વેગો જાણતા હોઈએ તો, $Q$ ની સાપેક્ષે $P$ નો વેગ

$\vec{v}_{ PQ }=\vec{v}_{ PX }+\vec{v}_{ XQ }$

$\vec{v}_{ PQ }=\vec{v}_{ PX }-\vec{v}_{ QX } \ldots \ldots(3)$

$\left[\vec{v}_{ XQ }=-\vec{v}_{ QX }\right]$

ઉપરનું સમી. $(3)$ એ વ્યવહારમાં મળતા (બહુ મોટા ન હોય તેવા) વેગો માટે જ સાચું છે.

જો આમાંનો કોઈ પદાર્થ ભ્રમણ (ચાકગતિ) કરતો હોય અથવા તેમના વેગ ખૂબ જ વધારે (પ્રકશના વેગની નજીકના) હોય અને દરેક નિર્દેશફ્રેમમાં માપેલ વેગ માટેનો સમયગાળો સમાન ન હોય, ત્યારે આ સમીકરણી સાચું નથી.

Similar Questions

રોકેટના ઉડ્ડયનને પ્રક્ષિપ્ત ગતિ ગણી શકાય ? કારણ આપો. 

નીચે આપેલી ખાલી જગ્યા પૂરો :

$(a)$ જો $\overrightarrow A .\,\overrightarrow B \, = \,AB\,$ તો $\overrightarrow A $ અને $\overrightarrow B $ વચ્ચેનો ખૂણો ............ 

$(b)$ પ્રક્ષિપ્ત પદાર્થની મહત્તમ ઊંચાઈએ વેગ ......... હોય છે.   (પ્રક્ષિપ્ત કોણ $\theta $ લો.)

$(c)$ $\widehat i - 2\widehat j + 4\widehat k$ નો $y-$ અક્ષ પરનો પ્રક્ષેપ ..........

જો બે સમાન મૂલ્યના બળો કોઈ પદાર્થ પર પૂર્વ અને ઉત્તર દિશામાં લગાવવામાં આવે તો....

  • [AIIMS 2009]

કણનો સ્થાન સદીશ સમયની સાપેક્ષે $\vec r\left( t \right) = 15{t^2}\hat i + \left( {4 - 20{t^2}} \right)\hat j$ મુજબનો છે તો $t = 1$ સમયે કણના પ્રવેગનું મૂલ્ય કેટલું થશે ?

  • [JEE MAIN 2019]

આંબાના ઝાડની નીચે $9 \,km/h$ ની નિયમીત ઝડપથી $NCC$ ની પરેડ થાય છે, જેમાં ઝાડ ઉપર $19.6 \,m$ ની ઊંચાઈએ એક વાંદરો બેઠેલો છે. કોઈ ચોકસ ક્ષણે, વાંદરો એક કેરી નીચે નાખે છે. એક $(NCC)$ કેડેટ આ કેરી પકડે છે તો કેરી ને છોડવાના સમયે તેનું ઝાડથી અંતર ....... હશે. ( $g =9.8 \,m / s ^{2}$ આપેલ છે.) 

  • [JEE MAIN 2022]