વાહકો અને અવાહકો કઈ રીતે અલગ છે ? ધાતુને આપણા હાથમાં રાખીને તેને ઘસતા શા માટે તે વિધુતભારિત થતાં નથી ?
વાહકો અને અવાહકો કઈ રીતે અલગ છે ? ધાતુને આપણા હાથમાં રાખીને તેને ઘસતા શા માટે તે વિધુતભારિત થતાં નથી ?
જે દ્રવ્યો તેમનામાંથી વિદ્યુતને સહેલાઈથી પસાર થવા દે છે તેમને સુવાહકો અથવા વાહકો $(Conductors)$ કહે છે.
વાહકો પાસે મુક્ત ઇલેક્ટ્રૉન હોય છે તેથી તે દ્રવ્યમાં સરળતાથી ગતિ કરી શકે છે.
દા.ત. : ધાતુઓ, માનવ તથા પ્રાણીના શરીર અને પૃથ્વી.
જે દ્રવ્યો તેમનામાંથી વિદ્યુતને પસાર થવા ન દે તેમને અવાહકો $(Insulators)$ કહે છે.
અવાહકોમાં મુક્ત એવા વિદ્યુતભારો (ઇલેક્ટ્રૉન) હોતાં નથી તેથી વિદ્યુતભારોને પસાર થવા દેવા મોટો અવરોધ દાખવે છે. દા.ત. : અધાતુઓ, કાચ, પોર્સેલિન, પ્લાસ્ટિક, રબર, નાયલૉન અને લાકડું.
વાહકોને વિદ્યુતભાર આપતાં આ વિદ્યુતભાર વાહકની સપાટી પર વિતરિત થાય છે જયારે અવાહકને વિદ્યુતભાર આપતાં તે જે-તે સ્થાને સ્થિર રહે છે.
ધાતુના સળિયાને હાથમાં રાખી ઊન સાથે ઘસતાં કોઈ વિદ્યુતભાર મળતો નથી કારણ કે, માણસનું શરીર, વિદ્યુત માટે વાહક છે. તેથી ધાતુ પર જેટલો વિદ્યુતભાર ઉત્પન્ન થયો હોય તે માણસના શરીર દ્વારા પૃથ્વીમાં જતો રહે છે.
ધાતુના સળિયાને પ્લાસ્ટિક અથવા રબરના હાથા વડે પકડીને ઊન સાથે ઘસતાં હવે સળિયાને વિદ્યુતભારિત કરી શકાય છે.
Similar Questions
મિલ્કનના તેલના ટીપાના પ્રયોગમાં, તેલના ટીપા પર નીચેના પૈકી કયો વિદ્યુતભાર હાજર હોય છે?
મિલ્કનના તેલના ટીપાના પ્રયોગમાં, તેલના ટીપા પર નીચેના પૈકી કયો વિદ્યુતભાર હાજર હોય છે?
ધન અને ઋણ વિધુતભારો શું છે ? તો ઇલેક્ટ્રોન પરના વિધુતભારનો પ્રકાર શું છે ?
ધન અને ઋણ વિધુતભારો શું છે ? તો ઇલેક્ટ્રોન પરના વિધુતભારનો પ્રકાર શું છે ?
ઘરગથ્થુ પરિપથમાં અર્થિંગ ( $\mathrm{Earthing}$ ) અથવા ગ્રાઉડિંગ ( $\mathrm{Grounding}$ ) કોને કહે છે ? તેની અગત્યતા શું છે ?
ઘરગથ્થુ પરિપથમાં અર્થિંગ ( $\mathrm{Earthing}$ ) અથવા ગ્રાઉડિંગ ( $\mathrm{Grounding}$ ) કોને કહે છે ? તેની અગત્યતા શું છે ?
વિધુતભારનું ક્વૉન્ટમીકરણ કોને કહે છે? અને વિધુતભારનો $\mathrm{SI}$ એકમ જણાવો.
વિધુતભારનું ક્વૉન્ટમીકરણ કોને કહે છે? અને વિધુતભારનો $\mathrm{SI}$ એકમ જણાવો.
$(a)$ કોઈ માણસના સુકા વાળમાંથી પસાર કરેલો કાંસકો કાગળના નાના ટુકડાઓને આકર્ષે છે. શા માટે ? જો વાળ ભીના હોય અથવા તે વરસાદી દિવસ હોય તો શું થાય ? (યાદ રાખો કે કાગળ વિદ્યુતનું વહન કરતો નથી.)
$(b)$ સામાન્ય રબર અવાહક છે. પરંતુ વિમાનના વિશિષ્ટ રબરના ટાયરો સહેજ સુવાહક બનાવવામાં આવે છે. આવું શા માટે જરૂરી છે ?
$(c)$ દહનશીલ દ્રવ્યોને લઈ જતા વાહનોમાં જમીનને અડકતા હોય તેવા ધાતુના દોરડા રાખેલા હોય છે. શા માટે ?
$(d)$ ખુલ્લી હાઈપાવર લાઇન પર પક્ષી આરામથી બેસે છે તો પણ તેને કંઈ થતું નથી. જમીન પર ઉભેલો માણસ તે જ લાઇનને સ્પર્શે તો તેને પ્રાણઘાતક આંચકો લાગે છે. શા માટે ?
$(a)$ કોઈ માણસના સુકા વાળમાંથી પસાર કરેલો કાંસકો કાગળના નાના ટુકડાઓને આકર્ષે છે. શા માટે ? જો વાળ ભીના હોય અથવા તે વરસાદી દિવસ હોય તો શું થાય ? (યાદ રાખો કે કાગળ વિદ્યુતનું વહન કરતો નથી.)
$(b)$ સામાન્ય રબર અવાહક છે. પરંતુ વિમાનના વિશિષ્ટ રબરના ટાયરો સહેજ સુવાહક બનાવવામાં આવે છે. આવું શા માટે જરૂરી છે ?
$(c)$ દહનશીલ દ્રવ્યોને લઈ જતા વાહનોમાં જમીનને અડકતા હોય તેવા ધાતુના દોરડા રાખેલા હોય છે. શા માટે ?
$(d)$ ખુલ્લી હાઈપાવર લાઇન પર પક્ષી આરામથી બેસે છે તો પણ તેને કંઈ થતું નથી. જમીન પર ઉભેલો માણસ તે જ લાઇનને સ્પર્શે તો તેને પ્રાણઘાતક આંચકો લાગે છે. શા માટે ?