"જ્યારે પદાર્થનું વજન, તરતા પદાર્થના અંશતઃ ડૂબેલા ભાગ દ્વારા સ્થાનાંતર કરાયેલા પ્રવાહીના વજન જેટલું હોય, ત્યારે પદાર્થ પ્રવાહીની સપાટી પર તરે છે."

દા.ત., હોડી, સ્ટીમર

જ્યારે પદાર્થને પ્રવાહીમાં અંશત:કે સંપૂર્ણ ડૂબાડવામાં આવે છે ત્યારે તેના પર બે બળો લાગે છે.

$(1)$ વજન (બળ) $W = mg$

$= \rho_{f} V _{s} g$ (અઘો:દિશામાં)

જ્યાં $m =$ કદ $\times$ ઘનતા $\left( V _{s} \rho _{s}\right)$

અને $V _{s}=$ પદાર્થનું કદ, $\rho_{s}=$ પદાર્થની ઘનતા

$(2)$ ઉત્પ્લવક બળ $F _{b}=$ સ્થાનાંતર થયેલા પ્રવાહીનું વજન

$=\rho _{f} V_{s} g$ ઊધર્વદિશામાં

જ્યાં $V _{f}=$ સ્થાનાંતર થયેલા પ્રવાહીનું કદ, $\rho_{f}=$ પ્રવાહીની ધનતા

કિસ્સાઓ :

$(a)$ જો $W > F _{b}$ હોય, તો પદાર્થ પ્રવાહીમાં ડૂબે

દા.ત,લોખંડનો ટુકડો

$(b)$ જો $W = F _{b}$ હોય, તો પદાર્થ પ્રવાહીમાં કોઈ પણ ઊંડાઈએ સમતોલ રહે છે. દા.ત., સબમરીન

$(c)$ જો $W < F _{b}$ હોય, तो પદાર્થ પ્રવાહીની સપાટી પર તરે છે. દા.ત., સબમરીન, હોડી

નોંધ : પદાર્થ અને પ્રવાહીની ધનતાના સ્વરૂપમાં ઉપરનો સંબંધ નીચે પ્રમાણે છે :

$(1)$ $\rho>\rho_{0}$ હોય, તો પદાર્થ ડૂબી જાય, જ્યાં $\rho=$ પદાર્થની ધનતા, $\rho_{0}=$ પ્રવાહીની ધનતા

$(2)$ $\rho=\rho_{0}$ હોય, તો પદાર્થ પ્રવાહીમાં કોઈ પણ ઉંડાઈએ સમતોલનમાં રહે છે.

$(3)$ $\rho<\rho_{0}$ હોય, તો પદાર્થ પ્રવાહીની સપાટી પર તરે છે. આ સમયે પદાર્થનો પ્રવાહીની સપાટીની બહાર દેખાતાં ભાગનું

કદ $V^{\prime}=V\left(1-\frac{\rho}{\rho_{0}}\right)$ જયાં $V=$ પદાર્થનું કદ