નિર્બળ બેઇઝ $B$ અને તેના સંયુગ્મ એસિડ ${B{H^ + }}$ માટે ${K_w} = {K_a} \times {K_b}$ અને ${K_w} = p{K_a} \times p{K_b}$ મેળવો.
જો નિર્બળ બેઇ્ઝ $B$ હોય તો તેના દ્રાવણમાં નીચેનું સંતુલન,
$\mathrm{B}_{\text {(aq) }}+\mathrm{H}_{2} \mathrm{O}_{\text {(l) }}+\mathrm{BH}_{\text {(aq) }}^{+}+\mathrm{OH}_{\text {(aq) }}^{-} \ldots \text { (i) }$
આ બેઈઝના ઉપરના આયનીય સંતુલનનો અચળાંક $\mathrm{K}_{b}$ હોય તો અને તેમાં $\mathrm{H}_{2} \mathrm{O}_{(l)}$ અચળ લેવાથી....
$\mathrm{K}_{b}=\frac{\left[\mathrm{BH}^{+}\right]\left[\mathrm{OH}^{-}\right]}{[\mathrm{B}]}$
$...(ii)$
આ અભિવ્યક્તિને $\left[\mathrm{H}^{+}\right]$વડે ગુણીયે તથા ભાગીયે તો,
$\mathrm{K}_{b}=\frac{\left[\mathrm{BH}^{+}\right]\left[\mathrm{OH}^{-}\right]\left[\mathrm{H}^{+}\right]}{[\mathrm{B}]}=\frac{\left[\mathrm{OH}^{-}\right]\left[\mathrm{H}^{+}\right]\left[\mathrm{BH}^{+}\right]}{\left[\mathrm{H}^{+}\right]}$
જેમાં $\left[\mathrm{OH}^{-}\right]\left[\mathrm{H}^{+}\right]=\mathrm{K}_{w}$
તથા $\frac{\left[\mathrm{BH}^{+}\right]}{[\mathrm{B}]\left[\mathrm{H}^{+}\right]}=\frac{1}{\mathrm{~K}_{a}}$
કારણકે $\mathrm{BH}^{+}$(ઍસિડ) $\rightleftharpoons \mathrm{B}_{\text {(aq) }}+\mathrm{H}_{\text {(aq) }}^{+}$
જેથી $\mathrm{K}_{b}=\frac{\mathrm{K}_{w}}{\mathrm{~K}_{a}}$ અને $\mathrm{K}_{w}=\left(\mathrm{K}_{a}\right)\left(\mathrm{K}_{b}\right)$
ઉપરની તારવણી પ્રમાણે,
$\mathrm{K}_{b} \times \mathrm{K}_{a}=\mathrm{K}_{w}=1 \times 10^{-14}$
બંને બાજુ ધાતાંક લેવાથી
$\therefore \quad\left(-\log \mathrm{K}_{b}\right)+\left(-\log \mathrm{K}_{a}\right)=-\log \mathrm{K}_{w}=\log \left(1 \times 10^{-14}\right)$
$\therefore \quad \mathrm{pK}_{b}+\mathrm{pK}_{a}=\mathrm{pK}_{w}=+14$
$0.1 \,N \,CH_3COOH$ નો વિયોજન ક્રમ (વિયોજન અચળાંક $= 1 \times 10^{-5}$)
જો અચળ તાપમાને $1.0\, M$ દ્રાવણ નિર્બળ એસિડનું મંદન $0.01 \,M$ થાય તો નીચેનામાંથી કયું મળે ?
$25\,^o C$ તાપમાને બેઇઝ $BOH $નો વિયોજન અચળાંક $1.0 \times {10^{ - 12}}$ છે. તો બેઇઝના $0.01\, M$ જલીય દ્રાવણમાં હાઇડ્રોક્સિલ આયનની સાંદ્રતા .......... થશે.
$0.05$ $M$ એમોનિયા દ્રાવણનો આયનીકરણ અંશ અને $pH$ નક્કી કરો. એમોનિયાનો આયનીકરણ અચળાંક કોષ્ટક $7.7$ માંથી લઈ શકાશે. વળી, એમોનિયાના સંયુગ્મ ઍસિડનો આયનીકરણ અચળાંક પણ ગણો.
એનિલિન ખૂબ નિર્બળ બેઇઝ છે. તો એનિલિનના .....$M$ દ્રાવણનો વિયોજન અંશ સૌથી વધુ હશે ?