ડાય અને પોલિપ્રોટિક એસિડના આયનીકરણ અચળાંક અને તેના તબક્કામાં થતા આયનીકરણના અચળાંકનો સબંધ મેળવો.

$(i)$ $\mathrm{H}_{2}\mathrm{X}_{(\mathrm{aq})}+\mathrm{aq}+\mathrm{H}_{(\mathrm{aq})}^{+}+\mathrm{HX}_{(\mathrm{aq})}^{-}$

$(ii)$ $\mathrm{HX}_{\text {(aq) }}^{-}+\mathrm{aq}+\mathrm{H}_{\text {(aq) }}^{+}+\mathrm{X}_{\text {(aq) }}^{2-}$

આ બન્ને સંતુલનો $(i)$ અને $(ii)$ ના સંતુલન અચળાંક $\mathrm{K}_{a}$ $(i)$ અને $\mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ હોય તો,

$\mathrm{K}_{a}$ $(i)$ $=\frac{\left[\mathrm{H}^{+}\right]\left[\mathrm{HX}^{-}\right]}{\left[\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}\right]}, \mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ $=\frac{\left[\mathrm{H}^{+}\right]\left[\mathrm{X}^{2-}\right]}{\left[\mathrm{HX}^{-}\right]}$

આથી $\mathrm{K}_{a}$ $(i)$ $\times \mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ $=\frac{\left[\mathrm{H}^{+}\right]^{2}\left[\mathrm{X}^{2-}\right]}{\left[\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}\right]}$ પણ પ્રક્રિયા $(i)$ $+$પ્રક્રિયા $(ii)$ $\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}_{\text {(aq) }}+\mathrm{aq} \rightleftharpoons 2 \mathrm{H}_{\text {(aq) }}^{+}+\mathrm{X}_{\text {(aq) }}^{2-}$ આ સંતુલન માટે સંતુલન અચળાંક $\mathrm{K}_{\mathrm{a}}$ (iii) હોય તો $\mathrm{K}_{a}$ (iii) $=\frac{\left[\mathrm{H}^{+}\right]^{2}\left[\mathrm{X}^{2-}\right]}{\left[\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}\right]}$

આમ દ્રીબેઝીક એસિડ માટે

$\mathrm{K}_{a}$ (iii) $=\mathrm{K}_{a}$ (i) $\times \mathrm{K}_{a}$ (ii)....

જ્યાં $\mathrm{K}_{a}$ (i) = પ્રથમ આયનીકરણ અચળાંક, $\mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ દ્રીતીય આયનીકરણ અચળાંક આયનીકરણના અચળાંક $\mathrm{K}_{a}$ હોય તો,

$\mathrm{K}_{a}=\mathrm{K}_{a}$ (i) $\times \mathrm{K}_{a}$ (ii) $\times \ldots \ldots .$

સામાન્ય રીતે $\mathrm{K}_{a}$ (i) $>\mathrm{K}_{a}$ (ii) $>\mathrm{K}_{a}$ (iii)હોય છે. કારણ કે નીપજતા ઋણભારીય એસિડમાંથી પ્રોટોન દૂર કરવો વધારે મુશ્કેલ છે.