- Home
- Standard 11
- Physics
મુક્ત આધાર પાસેથી તરંગનું પરાવર્તન સમજાવો.
Solution

આકૃતિમાં બતાવ્યા અનુસાર દોરીની સીમા (છેડા) ને હલકી રિંગ સાથે બાંધીને રિંગને શિરોલંબ સળિયા પર ઘર્ષણરહિત સરકી શકે તેમ રાખેલી હોય, તો દોરીની સીમા ગતિ કરવા મુક્ત ગણાય.
ધન $X-$દિશામાં પ્રસરતું પ્રગામી તરંગ જ્યારે રિંગ પાસે પહોંચે છે, ત્યારે રિંગ દઢ આધાર સાથે બાંધેલી ન હોવાથી તે ઉપર તરફ ધકેલાય છે અને પરાવર્તન પામે છે. પરાવર્તિત તરંગ (સ્પંદન) ની કળા અને કંપવિસ્તાર, આપાત તરંગ (સ્પંદન) ના જેટલા જ હોય છે. એટલે કે, આ પ્રકારના પરાવર્તિત તરંગમાં તેનો આકાર ઊલટાતો નથી અને રિંગ પર બંને તરંગો સાથે આવતાં હોવાથી તરંગનો પરિણામી કંપવિસ્તાર દરેક તરંગના કંપવિસ્તારથી બમણો હોય છે.
આમ, આ પ્રકારના પરાવર્તિત તરંગની કળામાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી.
ધારો કે, પ્રગામી તરંગ$y_{1}(x, t)=a \sin (k x-\omega t)$છે.
આ તરંગનું ખુલ્લી સીમા પરથી પરાવર્તિત તરંગ,$y_{r}(x, t)=a \sin (k x-\omega t)$છે.
જો આપાત તરંગ ધન $X-$દિશામાં ગતિ કરતું હોય, તો પરાવર્તિત તરંગ ઋણ $X-$દિશામાં ગતિ કરતું હશે.