$R$ ત્રિજ્યાના વર્તુળાકાર પથ પર નિયમિત ઝડપ $v$ થી ગતિ કરતાં $m$ દળના પદાર્થનો પ્રવેગ $\frac{v^{2}}{ R }$ છે જેને કેન્દ્રગામી અથવા ત્રિજ્યાવર્તી પ્રવેગ કહે છે અને તેની દિશા તે વર્તુળના કેન્દ્ર તરફની હોય છે જે આકૃતિમાં દર્શાવ્યું છે.
ન્યૂટનના ગતિના બીજા નિયમ અનુસાર આટલો $\left(\frac{v^{2}}{ R }\right)$ પ્રવેગ પૂરૂ પાડતું બળ $f_{c}=\frac{m v^{2}}{ R }$ છે. જ્યાં $m$ પદાર્થનું દળ છે.
આ બળ વર્તુળના કેન્દ્ર તરફ લાગે છે તેથી તેને કેન્દ્રગામી અથવા ત્રિજ્યાવર્તી બળ કહે છે. આવું બળ પૂરું પાડનાર પરિબળો જુદી જુદી સ્થિતિમાં જુદાં જુદાં હોય છે.
$(1)$ સૂર્યની આસપાસ ગ્રહોને ભ્રમણ કરવા જરૂરી કેન્દ્રગામી બળ એ સૂર્ય વડે ગ્રહ પર લાગતું ગુરુત્વાર્ષણ બળ છે.
$(2)$ પરમાણુમાં ન્યુક્લિયસની આસપાસ ઈલેક્ટ્રોનને ભ્રમણ કરવા જરૂરી કેન્દ્રગામીબળ એ પ્રોટોન અને ઈલેક્ટ્રોન વચ્ચે લાગતું વિદ્યુતબળ છે.
$(3)$ સમક્ષિતિજ રસ્તા પર વર્તુળાકાર વળાંક લેતાં વાહનો માટે કેન્દ્રગામી બળ એ રસ્તા અને વાહનોના ટાયરો વચ્ચેનું ઘર્ષણબળ છે.