વિધુતચુંબકીય તરંગોની લાક્ષણિકતાઓ જણાવો.
વિદ્યુતચુંબકીય તરંગોની લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે :
$(1)$ વિદ્યુતચુંબકીય તરંગોમાં વિદ્યુતક્ષેત્રો અને ચુંબકીય ક્ષેત્રો એકબીજાને અને પ્રસરણ દિશાને પણ લંબરૂપે હોય છે. કૅપેસિટરની ચાર્જિગ પ્રક્રિયામાં તેની અંદરના વિસ્તારમાં વિદ્યુતક્ષેત્ર પ્લેટોને લંબરૂપે હોય છે અને સ્થાનાંતર પ્રવાહના
કારણે ઉદ્ભવતું ચુંબકીય ક્ષેત્ર વર્તુળાકાર બંધગાળાના પરિઘને સમાંતર અને પ્લેટની દિશામાં હોય છે તેથી $\overrightarrow E$ અને$\overrightarrow B$પરસ્પર લંબ હોય છે.
$(2)$ ધારો કે, સમતલ વિદ્યુતચુંબકીય તરંગ z-દિશામાં પ્રસરે છે, તો વિદ્યુતક્ષેત્ર $E_x$, એ $x-$અક્ષની દિશામાં છે અને તે આપેલ સમયે $z-$અક્ષ સાથે $sine$ વિધેય અનુસાર બદલાય છે અને ચુંબકીયક્ષેત્ર $B_y$, એ $y-$અક્ષની દિશામાં છે અને તે પણ $z$ અક્ષ સાથે $sine$ વિધેય અનુસાર બદલાય છે.
વિદ્યુતક્ષેત્ર અને ચુંબકીયક્ષેત્રો $E_x$, અને $B_y$, એકબીજાને અને પ્રસરણ દિશા $z$ ને લંબરૂપે છે તેથી $E_x$અને $B_y$ ને ગાણિતિક રીતે નીચે મુજબ લખી શકાય.
$E _{x}= E _{0} \sin (k z-\omega t)$
$B _{y}= B _{0} \sin (k z-\omega t)$$\quad \ldots$ (1)
$\therefore \overrightarrow{ E }= E x i+0 j+0 \hat{k}= E _{0} \sin (k z-\omega t) \hat{i}$
અને $\overrightarrow{ B }=0+ B y j+0 \hat{k}= B _{0} \sin (k x-\omega t) \hat{j}$
જ્યાં $k=$ તરંગ સદિશ (પ્રસરણ સદિશ)છે
$=\frac{2 \pi}{\lambda}\ldots (3)$
અને તે તરંગના પ્રસરણની દિશા સૂચવે છે.
$\omega=$ કોણીય આવૃતિ
તથા $\frac{\omega}{k}=$ તરંગની ઝડપ છે.
$\omega=c k\dots(4)$
જ્યાં,$c=\frac{1}{\sqrt{\mu_{0} \in_{0}}}$
જ્યાં $\omega=c k$ એ તરંગો માટેનું પ્રમાણિત સમીકરણ છે.
પોઇન્ટિંગ સદિશ $\vec S$ ને એ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય કે જે સદિશનો કંપવિસ્તાર તરંગની તીવ્રતા જેટલો હોય અને જેની દિશા તરંગ પ્રસરણની દિશામાં હોય. ગાણિતિક રીતે તેને $\vec S = \frac{1}{{{\mu _0}}}(\vec E \times \vec B)$ થી અપાય છે. $\vec S$ વિરદ્ધ $t$ ના આલેખનો પ્રકાર દર્શાવો.
વિધુતચુંબકીય તરંગની તીવ્રતમાં વિધુક્ષેત્ર અને ચુંબકીય ક્ષેત્ર ઘટકોના યોગદાનનો ગુણોત્તર ......... છે
$(c=$ વિધુતચુંબકીય તરંગની ઝડપ)
એક બિંદુવત ઉદગમસ્થાનમાંથી વિદ્યુતચુંબકીય તરંગો ઉત્સર્જાય છે. આ ઉદTગમસ્થાનનો આઉટપુટ પાવર $1500\, W$ છે, તો આ ઉદગમથી $3m$ દૂર આવેલા બિંદુએ વિદ્યુતક્ષેત્રનું મહત્તમ મૂલ્ય ........ $V \,M^{-1}$ હશે.
$z-$ દિશામાં ગતિ કરતું સમતલીય વિધુતચુંબકીય તરંગ $\vec E = {E_0}\,\sin \,(kz - \omega t)\hat i$ અને $\vec B = {B_0}\,\sin \,(kz - \omega t)\hat j$ વર્ણવેલું છે. બતાવો કે,
$(i)$ તરંગની સરેરાશ ઊર્જા ઘનતા $U$ સરેરાશ $ = \frac{1}{4}{ \in _0}E_0^2 + \frac{1}{4}.\frac{{B_0^2}}{{{\mu _0}}}$ વડે આપવામાં આવે છે.
$(ii)$ સમય આધારિત તરંગની તીવ્રતા $I$ સરેરાશ $ = \frac{1}{2}c{ \in _0}E_0^2$ વડે આપવામાં આવે છે.
અચુંબકીય ડાઈઇલેક્ટ્રિક માધ્યમમાં સમતલીય વિદ્યુતચુંબકીય તરંગ માટે વિદ્યુતક્ષેત્ર $\vec E\, = \,{\vec E_0}\,(4 \times {10^{ - 7}}\,x - 50t)$ મુજબ આપવામાં આવે છે, જ્યાં અંતર મીટરમાં અને સમય સેકન્ડમાં છે. તો આ માધ્યમનો ડાઈઇલેક્ટ્રિક અચળાંક કેટલો હશે?