$(i)$ સમસ્થાનિકો :

સમાન તત્ત્વના પરમાણુઓ કે જે સમાન પરમાણ્વીય ક્રમાંક પરંતુ અસમાન દળાંક ધરાવે છે તેને સમસ્થાનિકો કહે છે.

દા.ત. : હાઇડ્રોજન પરમાણુના ત્રણ સમસ્થાનિકો છે.

$_1^1H$                     $_1^2H$                  $_1^3H$

પ્રોટિયમ          ડ્યુટેરિયમ            ટ્રિટિયમ

$(ii)$ સમદળીય :

જુદા જુદા તત્ત્વોના પરમાણુ કે જેમના પરમાણ્વીય ક્રમાંક અસમાન હોય પરંતુ દળ ક્રમાંક સમાન હોય તેમને સમદળીય કહેવાય છે.

દા.ત. ${ }_{20}^{40} Ca$ અને ${ }_{18}^{40} Ar$

સમસ્થાનિકોના ઉપયોગો :

સમસ્થાનિકો નીચે મુજબના કેટલાક ઉપયોગ ધરાવે છે.

$(i)$ યુરેનિયમના એક સમસ્થાનિકનો ઉપયોગ પરમાણુ ભઠ્ઠીમાં બળતણ સ્વરૂપે થાય છે.

$(ii)$ કોબાલ્ટનો એક સમસ્થાનિક કૅન્સરની સારવારમાં વપરાય છે.

$(iii)$ ગોઇટર (Goitre) રોગની સારવારમાં આયોડિનના એક સમસ્થાનિકનો ઉપયોગ થાય છે.