ડાયપોટિક અને ટ્રાયપોટિક એસિડ એટ્લે શું અને બને વચ્ચે નો તફાવત સમજાવો ?
ડાયપોટિક અને ટ્રાયપોટિક એસિડ એટ્લે શું અને બને વચ્ચે નો તફાવત સમજાવો ?
પોલિપ્રોટિક ઍસિડ : જે ઑસિડ તેમના પ્રતિ આણુમાં એક કરતાં વધારે આયનીકરણ પામે તેવા પ્રોટોન ધરાવે છે તેમને પોલિબેઝિક અથવા પોલિપ્રોટિક ઍસિડ કહે છે.
ડાયપ્રોટીક (બેઝિક) ઍસિડ : જે એસિડ તેમના દ્રાવણમાં પ્રતિ અણુ બે આયનીકરણ પામે તેવા પ્રોટોન ધરાવે તેમને ડાયપ્રોટિક અથવા ડાયબેઝિક ઍસિડ કહે છે.
ઉદા. $\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}+_{\text {(aq) }}+2 \mathrm{H}^{+}+\mathrm{X}^{2-}$ $\mathrm{K}_{a}$ જેનું નીચે પ્રમાણે બે તબક્કામાં આયનીકરણ થાય છે.
$(i)$ $\mathrm{H}_{2} \mathrm{X}+\mathrm{H}_{2} \mathrm{O}+\mathrm{H}_{3} \mathrm{O}^{+}+\mathrm{HX}^{-} \mathrm{K}_{a} (i)$
$(ii)$ $\mathrm{HX}^{-}+\mathrm{H}_{2} \mathrm{O}+\mathrm{H}_{3} \mathrm{O}^{+}+\mathrm{X}^{2-} \mathrm{K}_{a}$ $(ii)$
તેમાં $\mathrm{K}_{a}$ $(i) >$ $\mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ હશે અને $\mathrm{K}_{a}$ $(i)$ $\times \mathrm{K}_{a}$ $(ii)$ $=\mathrm{K}_{a}$ થશે.
ડાયપ્રોટિક ઍસિડનાં ઉદાહરણો : ઓક્ઝેલિક ઍસિડ $\left(\mathrm{H}_{2} \mathrm{C}_{2} \mathrm{O}_{4}\right)$, સલ્ફયુરિક એસિડ $\left(\mathrm{H}_{2} \mathrm{SO}_{4}\right)$, કાર્બોનિક એસિડ $\left(\mathrm{H}_{2} \mathrm{CO}_{3}\right)$, સલ્ફયુરસ એસિડ $\left(\mathrm{H}_{2} \mathrm{SO}_{3}\right)$, એસ્કોર્બિક એસિડ વગેરે.
ટ્રાયપ્રોટિક ઍસિડનાં ઉદાહરણો : ફોસ્ફોરિક એસિડ $\left(\mathrm{H}_{3} \mathrm{PO}_{4}\right)$, સાઈટ્રિક એસિડ.... વગેરે.
પોલિપ્રોટિક ઓસિડના દ્રાવણમાં $\mathrm{H}_{2} \mathrm{~A}, \mathrm{HA}^{-}$અને $\mathrm{A}^{2-}$ નું મિશ્રણ હોય છે.
Similar Questions
$0.001$ $M$ ઍનિલિન દ્રાવણની $pH$ કેટલી હશે ? એનિલિનનો આયનીકરણ અચળાંક કોષ્ટક માંથી લઈ શકાય છે. દ્રાવણમાં ઍનિલિનનો આયનીકરણ અંશ ગણો. એનિલિનના સંયુગ્મ ઍસિડનો આયનીકરણ અચળાંક પણ ગણો.
Base
$K _{ b }$
Dimethylamine, $\left( CH _{3}\right)_{2} NH$
$5.4 \times 10^{-4}$
Triethylamine, $\left( C _{2} H _{5}\right)_{3} N$
$6.45 \times 10^{-5}$
Ammonia, $NH _{3}$ or $NH _{4} OH$
$1.77 \times 10^{-5}$
Quinine, ( $A$ plant product)
$1.10 \times 10^{-6}$
Pyridine, $C _{5} H _{5} N$
$1.77 \times 10^{-9}$
Aniline, $C _{6} H _{5} NH _{2}$
$4.27 \times 10^{-10}$
Urea, $CO \left( NH _{2}\right)_{2}$
$1.3 \times 10^{-14}$
$0.001$ $M$ ઍનિલિન દ્રાવણની $pH$ કેટલી હશે ? એનિલિનનો આયનીકરણ અચળાંક કોષ્ટક માંથી લઈ શકાય છે. દ્રાવણમાં ઍનિલિનનો આયનીકરણ અંશ ગણો. એનિલિનના સંયુગ્મ ઍસિડનો આયનીકરણ અચળાંક પણ ગણો.
| Base | $K _{ b }$ |
| Dimethylamine, $\left( CH _{3}\right)_{2} NH$ | $5.4 \times 10^{-4}$ |
| Triethylamine, $\left( C _{2} H _{5}\right)_{3} N$ | $6.45 \times 10^{-5}$ |
| Ammonia, $NH _{3}$ or $NH _{4} OH$ | $1.77 \times 10^{-5}$ |
| Quinine, ( $A$ plant product) | $1.10 \times 10^{-6}$ |
| Pyridine, $C _{5} H _{5} N$ | $1.77 \times 10^{-9}$ |
| Aniline, $C _{6} H _{5} NH _{2}$ | $4.27 \times 10^{-10}$ |
| Urea, $CO \left( NH _{2}\right)_{2}$ | $1.3 \times 10^{-14}$ |
$10^{-3}$$M$ $NH_4OH$ ના $pOH$ નું મુલ્ય શોધો. જો $K_b$ = $10^{-5}$
$10^{-3}$$M$ $NH_4OH$ ના $pOH$ નું મુલ્ય શોધો. જો $K_b$ = $10^{-5}$
જો અચળ તાપમાને $1.0\, M$ દ્રાવણ નિર્બળ એસિડનું મંદન $0.01 \,M$ થાય તો નીચેનામાંથી કયું મળે ?
જો અચળ તાપમાને $1.0\, M$ દ્રાવણ નિર્બળ એસિડનું મંદન $0.01 \,M$ થાય તો નીચેનામાંથી કયું મળે ?
$0.2 \,M\, NH _{4} Cl$ અને $0.1 \,M\, NH _{3}$ ધરાવતા દ્રાવણની $pH$ ગણો. એમોનિયાના દ્રાવણ માટે $pK _{ b }$ $=4.75$ છે.
$0.2 \,M\, NH _{4} Cl$ અને $0.1 \,M\, NH _{3}$ ધરાવતા દ્રાવણની $pH$ ગણો. એમોનિયાના દ્રાવણ માટે $pK _{ b }$ $=4.75$ છે.
જળવિભાજન અંશ નાનો છે તેમ ધારતા, સોડિયમ એસિટેટના $0.1\, M$ દ્રાવણની $pH$ કેટલી થશે ? $(K_a\, = 1.0\times10^{- 5})$
જળવિભાજન અંશ નાનો છે તેમ ધારતા, સોડિયમ એસિટેટના $0.1\, M$ દ્રાવણની $pH$ કેટલી થશે ? $(K_a\, = 1.0\times10^{- 5})$
- [JEE MAIN 2014]